DIÇKA QË NUK E KENI DITUR; “FJALË QË NUK THUHEN“ PËR BASRI ÇAPRIQIN ?!
Basriu kishte njohuri të gjithanshme me të cilat koordinonte me intuitë si një erudit dhe ëndërrues, pra nga ky kënd -çdo varg i poezisë së tij është varg , por edhe një nëntitull apo titull me të cilët ai si një mikrokozmos zbulon kodet e Universit që ndikojnë tek fatet njerëzore. Shih se si ai që në vitet e 80-ta , fliste për eksperimente gjenetike në gjakun tonë – ADN-në , për të krijuar zbutjen “e njeriut shqiptar” që lind gjarpër në folklorin e Rumisë- dhe i cili edhe kur vdes bëhet roje e shtëpisë apo fisit. Këtë simboli bazë e përmbyll te libri “ Zbutja e e Gjarpërit..”?!Thjeshtë ai sikur paralajmëron viruse që do të vinin sot.?!Mos të harrojmë këtu se edhe vetë Shën Gjon Vladimiri ishte i vijës arbërore ilire që trashëgonte misteret e zbutjes së gjarpinjve në luftërat e veta . Thuhet se Shën Gjoni komandonte me bashkësinë e tyre , si vëllai me vëllezër në beteja , kundër atyre që suleshin kundër Mbretërisë së Gjarpërit. .Basriu ,poezinë simbol te cikli për njeriun gjarpër (1980) e përmbyll te “ Zbutja e Gjarprit . Ndërsa kur themi cikël në këtë situatë duhet të nënkuptojmë një rreth , në të cilin gjarpri detyrimisht piqet – pikë takohet aty ka fundi i jetës .E ai i cili nuk i takon linjës së gjakut arbëror- pra nuk e ma besën me Krijuesin , të cilën shqiptarët besojnë se e kanë mision – qëllim të ekzistencës, duke krijuar koalicion me djallin e shitur shpirtin atij në këmbim të famës e pasurisë, në këto anë njihet si dështuesi më i madh në ditën e GJYKIMIT TË MADH , kur ai që e bëri këtë në fund të jetës , i kapitulluar do të thotë :“ U bana me hagër vetën”?! Kurse këtë shprehje simbolike edhe sot e kemi në Anë të Malit.
Kurse mendojmë që ajo çka do ta shqetësonte poetin sot , pikërisht në këtë ditë do të ishte dita e festimit të Shën Gjon Vladimirit si i shenjtë i serbëve , shqiptarëve dhe malazezëve që u festua sivjet në Elbasan si shenjtor ekumenik , pa çka se u soll në një gjeografi edhe sot ende shqiptare . Dhe se serbët, sllavët e grekët të gjithë së bashku e luftuan në koalicion dhe që e mundën duke i prerë kokën vetëm me shpatën e tij , sepse Ai e kuptoi se duhesh të vritej nga vetë shpata e tij. Ndërsa më vonë ishte vetë xhaxhai i tij i cili i mundi të gjithë bashkë duke formuar Mbretërinë e Gjarpërit me Seli Ruminë e Shenjtë si mal.
Shih-Kodi i fotografisë së parë është gjarpri që ha vetën –dhe po duket se emri Malësi u bë Mali Zi e degjeneroi në përkthim serb – Crna Gora . Po dhe Kokarda Serbe , në fakt është një fjalë shqipe –KOKËARTA …?! Sepse emri kokarta në gjuhën serbe nuk ka etimon. E shqip- kokë-arta , që ma kurorë të artë ishte çdo mbretëreshë . Po ç është gjarpri si kafshë totemike – i pari fisit dhe si mbijeton nga folklori që Çapriqi e njeh si studiues i folklorit të Rumisë; shih poezinë e titulluar “ LËKURA E GJARPËRIT – Në Bellevue hospital / mjekësia bie në hall / në sallën e maternitetit nr. 80/ lindje e çuditshme Djali gjarpër / e ëma i jep gji/ në sallën e kirurgjisë nr. 80/ zhvishet djali nga lëkurë e gjarpërit / djali pa lëkurë vdes/ në institutin eksperimental në Nju York / mjekësia / vesh e zhvesh / djalin me lëkurë gjarpëri / ruhet nga djali njeri” ?! Dhe ky njeri jetoi e jeton në Anëtë Malit -Ulqin ..?!
Po për se ky shkrim sot në këtë ditë ?! Sepse kësaj fundjave në Ulqin u shpall filmi dokumentar “ Në Teh të Erës”për poetin Basri Çapriqi realizuar nga Haxhi Shabani si projekt i Shoqatës së Artistëve dhe Intelektualëve ARTClUB . Ajo që më ra në sy ishte fakti që u tha – se me Basriun në grup për letërsi shqipe nga Ulqini , si nxënës të Bajram Rexha në vitin 1980 “ ata ishin katër”?!.Prandaj po e nisi rrëfimin si “i katërti ..” që tashti jam i ftuar brenda verbit të metaforës simbolike të cekur te zbuloj diçka që pa dashje nuk kapet në “ Tehun e erës” në film .Po zbuloj këtu se me Basriun pata fatin që të jemi shok nga fillorja – viti i 5-të, e pesta 1 dhe kështu vazhduam të ishim e njëjta paralele edhe në gjimnaz dhe pastaj në fakultet deri në vitin e tretë . Dhe se duke qenë që na pëlqente të rrinim , në” Tehun e Erës” si pjesëmarrës direkt në lëvizjen studentore të vitit 1981 më rastisi të më zbulojnë disa herë si njeri antikomunist në shkrime dhe pjesëmarrës aktiv në demonstrata dhe kështu dënohem me 2 vite burg .
Duke e pasur shok të sinqertë i kemi do situata në shumë çka tejet interesante bile i ra ta kem edhe profesor timin , pasi u vonova në diplomim pas burgut kur ai si student i diplomuar dhe i dalluar ishte asistentë në provimin Letërsi e Sotme Shqipe. Këtu po veçoj vetëm disa nga rastet kur ai gjendej në teh të erës , kuptohet me të gjithë njerëzit përgjegjës para kombit…?!
TEHU I ERËS nr.1 Ndodhi kur ky i vuri mision vetës të bëjë pasurimin e filozofisë poetike të urtësisë popullore anamalase duke futur brenda mendimin e ri artistik të vet, që nuk njihej në Kosovë deri atëherë .Basriut i takoi që të hyjë i pari në livadhin poetik të krijimtarisë folklorike të këtyre anëve dhe duke e zbuluar atë , me gjithë bukurinë dhe urtësinë e shprehjes së saj në simbolikë dhe kjo ishte energjia e re atraktive që e bëri të njohur në botën shqiptare. Madje edhe pse nuk thuhet të tjerët nga këto anë vetëm se përdornin metaforën e tij- të Anës së Malit dhe u bënë poetë të kësaj ane – MALËSISË SË RUMISË. Dhe ndodhte kështu , sepse livadhi poetik i Anës Malit –Rumisë ka aq shumë kolorit sa nga ai , mund të dalin disa poetë.
Si i katërti ,po veçoi gjithashtu edhe një moment të rëndësishëm kur Basriu kishte konkurruar në një konkurs letrar për Jetën e RE –Revistë studentore , pa e ditur neve , poezia ishte : Gur për kullë dhe Urë- me shifrën GJELI…?! Kjo ish poezia e tij e parë që mori çmim nga kryeredaktori i revistës HASAN MEKULI.. Po cila ishte risia e tij me këtë poezi të cilën nuk e kam parë ta ketë futur në përmbledhjet e veta. Risia ishte që ky metaforën e kohës “Kullat tona me barot…”, e pasuroi me mendimin që kulla nuk bënte pa një urë ?! Ky që atëherë nuk kënaqej vetëm me kullë e pa urë dhe kjo mësohet me intuitë vetëm nga kodet folklorike të Rumisë nga poetët..?!
TEHU I ERËS nr. 2Këtu jam i bindur se hyn , guximin intelektual kur në një moment , ngrehu zërin kundër një praktike të keqe të përkthimit të Kuranit në Shqip nga arabishtja e kur përkthyesi e niste për së mbrapshti përkthimin – faqja e fundit ishte e para?!Askush nuk reagoi nga intelektualët , për çka edhe u damkos , si armik i islamit …?! Po falë këtij guximi 3 përkthimet tjera të Kuranit u bënë normalisht si të gjitha librat tjera-Nuk e di se si do kishte vajtur puna sot , nëse përkthimet nga arabishtja të ishin bërë të gjitha nga e mbrapshta..?!
TEHU I ERËS nr. 3 I pëlqente të marrë mësime nga profesorët e dalluar të Institutit Albanologjik, andaj u zgjedhur edhe nënkryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës i Ibrahim Rugovës dhe pasi ky ishte nga Ulqini kjo bëri që ai të ndikonte të na hidhte neve si shqiptarë në Mal të Zi , shumë më afër në raporte partiake me subjektin e Rugovës se sa shqiptarët e Maqedonisë dhe ata të Luginës së Preshevës që i regjistruan parti me emra tjerë. Thjeshtë krijoi terren që Lidhjen Demokratike në Mal të Zi ta regjistrohej si një filiz- Degë e Lidhjes Demokrtatike të Kosovës?!Pra LD në MZ , nuk është e regjistruar në regjistrin e partive në Mal të Zi , por të federatës jugosllave.
TEHU I ERËS nr.4Nga pozitat e këtilla , bashkë me kryetarin e Forumit Demokratik që kish themeluar i ndjeri Gjergj Gjokaj , pasi 1/ 3 e shqiptarëve në Mal të Zi ashtu si sot,kishin kaluar në partitë qytetare dhe votonin DPS-në ,e 1/3 votonin opozitën malazeze dhe 1/ 3 partitë nacionale . Këta dy nuk pritën dhe nuk i lanë të ndarë , por u kujtuan të ndërtonin strategjinë e një trupi mbipartiakë dhe i thërrisnin të gjithë në mbledhje të Forumit Demokratik duke futur pluralizmin brenda vetes dhe duke i bashkuar ata politikisht , sidomos në hartimin e Memorandumit për Status Special të shqiptarëve në Mal të Zi. Këtë punë me ligj i takon ta bëjë Këshilli Nacional i Shqiptarëve në Mal të Zi, por nuk funksionon në këtë drejtim. Sipas ligjit aktual , liderat e partive nacionale , deputetët, kryetarët e komunave dhe të kuvendeve komunale duhet të jenë anëtarë me funksion të këshillit nacional i cili duhet të japë dhe jep pëlqimin , për zgjedhje të drejtorëve të shkollave shqipe . E edhe këtë të drejtë ia lamë partisë në pushtet…?!!!E Gjergji, me Basriun – kanë vdekur…?!
TEHU I ERËS nr.5 Për këtë më kujtohet që në mbledhjen e Forumit Demokratik të Shqiptarëve B. Çapriqi merr fjalën i pari dhe hedh idenë e formimit të një dokumenti unik politik të shqiptarëve që u quajt më vonë Memorandumi për Status Special të Shqiptarëve në Mal të ZI , për çka u ngrit po në këtë mbledhje edhe grupi punues e në të cilin përveç Gjergj Gjokës në përbërjen e tij hynë me funksion edhe Mehmet Bardhi si kryetar Partie dhe i Komunës së Ulqinit ,pastaj Mustafë Çapuni si deputet federativ ,Nail Draga si intelektual etj,Ky dokument u shtyp në zyrën time si përkthyes i Komunës dhe u miratua edhe nga Lidhja Demokratike në Organin e Kryesisë. Me këtë delegacioni i shqiptarëve arriti të shkojë edhe në Konferenca të Paqës në Londër . Për dallim të shqiptarëve të Maqedonisë dhe Preshevës….?!!!
TEHU I ERËS nr.6 Përkrahu themelimin e shoqatës së parë joqeveritare te shqiptarët në Mal ë Zi të njohur si ARTClUB që bashkonte intelektualët dhe artistët nga shqiptarët në Mal të Zi duke ndikuar që ajo të i përmbahet statutit të vet – lirisë së fjalës në kuptimin e plotë të saj dhe e cila rregullisht i ka mbajtur kuvendet zgjedhore duke mos krijuar fraksione , ose duke mos ndërruar kryetarët e vet siç vepronin partitë nacionale që kanë degjeneruar plotësisht , gati të njëjtit i kanë privatizuar…?!
TEHU I ERËS nr.7Ka ndihmuar në organizimin e dy simpoziumeve shkencore – më të rëndësishmit të cilat punime edhe janë botuar duke qenë si një pikënisje për studime të Reja për Ulqinin.
TEHU I ERËS nr.8 Bashkë me intelektualët ulqinakë , ka organizuar Panairin e Librit në Ulqin dhe ka pasur mirëkuptim që ky panair si manifestim kulturor të i besohet në organizim pushteti vendor si shoqatë e Art Clubit.Kjo traditë vazhdon edhe sot.
TEHU I ERËS Nr 9Ka qenë shumë mirënjohës personalisht ndaj idesë së tij që Ulqini gjatë stinës së Verës të shndërrohet në metropolë kulturore shqiptare nga ana ime. Pra, më ka përkrahur tej mase si drejtor i kulturës në Ulqin duke siguruar logjistikën e tillë- të elitës kulturore dhe artistike të krijuesve , aktorëve të skenës nga Kosova dhe për ato 4 vite si drejtor i shtëpisë së kulturës , për veç asaj që pata fatin ta mbarojmë shtëpinë e Kulturës- pas 20 viteve . Unë vendosa marrëdhënie të mira bashkëpunimi me Bibliotekën e Kosovës , që ish Sali Bashota , për ndryshe shokë grupi i imi dhe i Basriut . Ai më furnizonte gratis me libra të rinj dhe në bashkëpunim me Ministrinë e Popujve Pakicë që drejtonte ministri Gëzim Hajdinaga u sigurua një donacion falas prej botuesve shqiptarë rreth 7 mijë libra për bibliotekën e Ulqinit. Kurse bashkë edhe me ndihmën e ekonomisë ulqinake për nevojat e kësaj elite kulturore kombëtare gjatë verës – kemi siguruar mbi 1000 fjetje në vit , në kuadër të festivalit veror për shkrimtarë , poetë , artistë dhe piktorë shqiptar. Për shembull ata më në zë , si poeti Ali Podrimja ishte tradicionalisht mysafir i Ulqinit, por jo vetëm .
TEHU I ERËS Nr 10 Nuk pata ndonjë farë kriteri në radhitje të këtyre fakteve , por tashti pasi në numerologji , nga 10-ta çdo gjë është një përsëritje , për të përfunduar me demontimin e akuzave ndaj tij , si njeri që u shpif se gjoja ishte kundër islamit këtu rrëfejmë krejt të kundërtën . Ai kombin dhe fenë i shikonte si dy gjëra të njëjta . Ideja për Zotin , thoshte se ka lindur bashkë me njeriun. Për këtë -dimë , që Basriu kishte vizituar Qabën si mik i Mbretit të Arabisë Saudite dhe se i ka vizituar e është lutur në të gjitha xhamitë më të mëdha të botës nga Arabia Saudite e deri në Indi . Thonë se Zoti , këtë shans iu jep vetëm mysafirëve që ai i do?!Një herë , më pat treguar se si kishte vizituar Xhaminë AL AKSA në Jerusalem, bashkë me bashkëshorten Sazana apo siç njihet edhe si Xhamija e profetit Sylejman-Tempulli i Sollomonit dhe ku nuk lejohesh hyrja në te për vizitorët nëse nuk e di “ shehadetin”,.Dhe se roja ishte një hebre. Ai më pat folur edhe për “një ndjesi disi të çuditshme brenda saj e cila më tregonte se si një rryme e kënaqshme sikur më merrte me vete duke të krijuar ndjesinë se dëshiron të ngjitësh lartë në qiell… “ Nuk ke dëshirë të ikësh nga ai vend. Dhe kjo ndjesi u takon vetëm besimtarëve të devotshëm .
Pamje satelitore të vendndodhjes së ushtrisë së shën Gjon Vlladimirit në Muriqan i cili u takua me ushtrinë e Samuilit në Oblikë ku si mbret i degës së fisit njerëzor të gjarprit t ilir , ndihmohet nga pjesa tjetër e fisit gjarpër dhe mundin mbretin bastardh bullgar që donte të iu merrte mbretërinë e tyre.